Wady postawy u dzieci

Wady stóp to jeden z istotnych czynników, które wpływają na postawę i kondycję całego ciała. U dzieci układ kośćca stóp i kształt powierzchni stawowych rozwija się zwykle tylko do 10, a maksymalnie do 12 roku życia. Tymczasem aż do 50 proc. populacji dzieci ma zaburzenia lub wady postawy .

Z badań profilaktycznych przeprowadzonych przez lekarzy ortopedów wśród dzieci w wieku 4 – 6 lat wynika, że ok. 40 proc. badanych dzieci ma wady postawy w zakresie kończyn dolnych (stopy płasko-koślawe, koślawość kolan).[1] Wśród pacjentów coraz częściej pojawiają się dzieci z wiotkim układem więzadłowym oraz obniżonym napięciem centralnym lub obwodowym. Ta grupa jest szczególnie narażona na rozwój nieprawidłowego wzorca ruchowego – a w efekcie na powstanie stóp płasko-koślawych, które mogą doprowadzić do utrwalenia deformacji kostnych np. płaskostopia podłużnego, poprzecznego czy koślawych paluchów (tzw. haluksów). Główną przyczyną tego stanu rzeczy należy upatrywać w zmianie naszego trybu życia – z aktywnego ruchowo na tzw. edenteryjny (siedzący). Nasze dzieci od kilku do kilkunastu godzin dziennie przebywają w pozycji siedzącej. Siedzą w szkole, podczas odrabiania lekcji i zajęć dodatkowych, a kiedy uwolnią się już od obowiązków najchętniej „odpoczywają” również w pozycji siedzącej – czytają, oglądają TV, grają na komputerze.

Według badań przesiewowych wykonywanych przez szkolne pielęgniarki najczęściej występującymi wadami postawy wśród dzieci i młodzieży są:

•     skolioza – wielopłaszczyznowe odchylenie linii kręgosłupa od stanu prawidłowego
•     plecy okrągłe – pogłębienie kifozy piersiowej tzw. hiperkifoza
•     plecy wklęsłe – pogłębienie lordozy lędźwiowej
•     plecy okrągło-wklęsłe – pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej
•     plecy płaskie – spłaszczenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa
•     klatka piersiowa lejkowata
•     klatka piersiowa kurza
•     wady kończyn dolnych – kolana koślawe, kolana szpotawe, stopy płaskie i stopy płasko-koślawe

– Wady postawy mogą być wrodzone, ale również nabyte. Przyczyn problemów można więc szukać m.in. w nieprawidłowych nawykach takich jak mała aktywność fizyczna, źle dobrane obuwie, a nawet niewłaściwe oświetlenie – mówi Grzegorz Kluz, ortopodolog w Medicover. –Stopa płasko-koślawa to wada, która przejawia się obniżonym wysklepieniem stopy i skręceniem pięty na zewnątrz. Pacjenci, których dotyczy ten problem, mogą odczuwać bóle łydek i stóp, a także szybko się męczyć. Koślawość kolan można rozpoznać po układaniu się nóg w kształt litery X – kolana opierają się o siebie, a między kostkami stóp jest widoczna przerwa – dodaje.

Wkładki ortopedyczne dla dzieci

Mali pacjenci w wieku od dwóch do czterech lat nie są w stanie samodzielnie skorygować ustawienia stóp w trakcie codziennych aktywności. Chodząc boso, dzieci poruszają się w nieprawidłowym wzorcu ruchowym, ponieważ tak jest im najwygodniej.

Odpowiedzią na zaburzenia i wady kończyn dolnych są m.in. wkładki ortopedyczne. U osób dorosłych wkładki ortopedyczne m.in. poprawiają komfort chodzenia, likwidują ból i wyrównują nierówności kończyn. U dzieci wkładki mogą wpływać na zmniejszenie lub zatrzymanie rozwoju wad stóp.

– Dzięki odpowiednim ćwiczeniom, u dzieci między czwartym-piątym a siódmym rokiem życia, możliwe jest wprowadzenie korekcji czynnej ustawienia stóp, która docelowo powinna uzupełnić lub zastąpić korekcję bierną (wykładki i obuwie korekcyjne). W ten sposób w kolejnych latach możliwe będzie stopniowe zmniejszanie korekty, zrezygnowanie z obuwia ortopedycznego, a docelowo również z wkładek ortopedycznych. Jedynie w przypadku dużych wad, wkładki, które poprawiają komfort życia, stosowane są zwykle na stałe – wyjaśnia Grzegorz Kluz.

Badanie podoskopowe, czyli jak właściwie ocenić stopień zaawansowania wady

Powodzenie terapii u dzieci zależy od odpowiedniego doboru obuwia i materiałów konstrukcyjnych wkładek. Wykonaniem właściwych wkładek ortopedycznych zajmuje się ortopodolog wraz z odpowiednio wyszkolonym technikiem ortopedą. W czasie konsultacji, specjalista przeprowadza komputerowe badanie stóp na platformie podobarograficznej. Do projektowania wkładek wykorzystywany jest plantokonturogram, czyli utrwalony ślad stopy.

– Badanie podoskopowe, umożliwia wstępną diagnozę oraz bardzo dokładne pomiary antropometryczne, pozwalające na wykrycie i ocenę stopnia zaawansowania wady oraz ocenę skuteczności zaopatrzenia ortopedycznego lub terapii. Fundamentalne znaczenie ma także dobra współpraca lekarza, fizjoterapeuty i rodziców. To opiekunowie są odpowiedzialni za stosowanie się małego pacjenta do wszystkich zaleceń oraz za regularną wymianę zaopatrzenia – mówi specjalista.

Profilaktyka

Niezmiernie ważne jest także prawidłowe odżywianie i dostarczanie organizmowi niezbędnych minerałów. Niedożywienie powoduje anemie i krzywice, przyczynia się do osłabienia siły i wydolności mięśni. Nadwaga z kolei wpływa na przeciążenie układu krążenia i narządu ruchu. W okresie rozwojowym powinniśmy kontrolować również poziom Wit D, której niedobór u dzieci powoduje zniekształcanie kośćca czyli krzywicę. Prawidłowy poziom Wit D i niezaburzone procesy jej przemiany są niezbędne do wchłaniania wapnia i fosforu, zapewnia prawidłową ilość tych pierwiastków w organizmie człowieka.

Bardzo istotne jest zwracanie uwagi na prawidłową postawę dziecka. Należy też rozmawiać i uświadamiać dzieciom jakie są problemy i konsekwencje niedbałej pozycji. Jeśli rodzice maja dobry kontakt z dzieckiem to łatwiej jest rozmawiać nawet o większych problemach. Jeśli dzieci nie wstydzą się rozmawiać z bliskimi, to rodzice szybciej zauważają pewne dysproporcje i wady, którymi należałoby się zająć. Dzieci nie mogą zostawać z tym same. Wstydliwe dzieci ukrywają się, nie pokazują problemów i nie rozmawiają o nich. Wstyd nam w tym nie pomaga, ponieważ wiele zaburzeń zostaje wykrytych zbyt późno.

Czego nie lubi kręgosłup dziecka?

Niewskazane jest podnoszenie ciężkich przedmiotów w pozycji stojącej, na wyprostowanych nogach, z pochylaniem tułowia do przodu. Zawsze należy robić to z pozycji kucznej. Ważne jest przestrzeganie prawidłowej postawy ciała przy pracy i w czasie odpoczynku, utrzymywanie prawidłowej pozycji siedzącej przy odrabianiu lekcji i przerwy. Dlatego warto parę słów poświęcić krzesłom i fotelom. Dobry fotel w części lędźwiowej będzie wygięty zgodnie z kształtem lordozy lędźwiowej, musi też być stabilny i odpowiedniej wysokości (do wysokości łopatek). Kiedy stopy pewnie dotykają podłogi, a nie wiszą w powietrzu, wtedy całe ciało jest ustawione pewnie i stabilnie, miednica i kręgosłup utrzymują prawidłową pozycję. Alternatywą dla fotela z oparciem jest tzw. klękosiad, który przez swoją konstrukcję wymusza utrzymanie prawidłowej pozycji siedzącej. Prawidłowa i stabilna pozycja siedząca wpływa też na precyzję pracy naszych rąk – im stabilniejsza pozycja, tym łatwiej np. pisać długopisem, ołówkiem  na pierze lub używając klawiatury.

[1] Źródło:EPIDEMIOLOGIA WAD POSTAWY U DZIECI I MŁODZIEŻY, autor: mgr Katarzyna Maciałczyk – Paprocka, Wrocław 2013.